موضوع :پرورش توت فرنگی

 تاریخچه توت فرنگی:توت فرنگی میوه ای نسبتا جدید است که تا 250-300 سال قبل به این شکل امروزی وجود نداشت و بیشتر موارد استفاده دارویی داشته است. در قرن چهاردهم در فرانسه توت فرنگی های وحشی از جنگل به زمین زراعتی منتقل شد و از آن به عنوان یک گیاه اهلی استفاده گردید. در جنگلهای شمال ایران توت فرنگی وحشی بطور فراوان یافت می شود. بنظر می رسد که اولین رقم اصلاح شده در زمان صدارت اتابک اعظم از فرانسه به ایران آمد و به نام اتابکی خوانده شد.
مشخصات گیاهشناسی و ارقام موجود توت فرنگی: توت فرنگی از جنس فراگاریا (Fragaria) و گونه رژا (Resea) بوده که امروزه از گونه های شیلنسیس (Chilensis) و ویرجینیا (Virginia) و هیبرید بین ایندو یعنی اناناس (ananasae) استفاده زراعی می گردد.
عموما گیاهانی علفی باساقه های رونده یا استولون هستند.برگها مشتمل بر سه برگچه خشن و کرک دار برنگ سبز تیره بوده که در برخی از ارقام شفاف می باشند. ساختمان گل شامل 5 گلبرگ سفید که در قسمت تحتانی خود به یک زائده کوچک متصل است، کاسه گل شامل 5 کاسبرگ سبز رنگ بوده که در قسمت تحتانی تقریبا به یکدیگر جوش خورده می باشند. تعداد کاسبرگها در برخی از ارقام زراعتی ممکن است بیش از 5 عدد باشد. پرچمها به تعداد 20 عدد یا کمی بیشتر یا کمتر است. مادگی به تعداد زیاد و بصورت مارپیچی بر روی نهنج قرار گرفته است و در مجموع و همراه با نهنج فرم نسبتا کشیده ای را تشکیل می دهد. مادگی از فندقه های جدا از یکدیگر که هر کدام دارای تخمدان با شکل راست و کوتاه می باشد تشکیل شده است. در هر تخمدان یک تخمک وجود دارد و در واقع بذر به تعداد فندقه ها تولید می شود. گل در واقع دو چنسه و پس از تلقیح گلبرگها ریزش کرده و نهنج بتدریج رشد و گوشتی شکل می گیرد و میوه بمرور زمان آبدار شده و از حالت اسیدی به قندی تبدیل می شود. اگر لقاح ناقص باشد تعداد فندقه ها محدود و چه بسا تقارن میوه حفظ نمی شود.
ارقام توت فرنگی به گروه ارقام بهاره یعنی بوته هایی که در سال یکبار میوه می دهند و ارقام چهار فصله که در سال بیش از یکبار میوه می دهند، تقسیم می گردند. مهمترین ارقام بهاره عبارتند از گورلا، آلیسو، تیوگو، رد گانتلت، اسیتا، کاتس کیل، فرسنا
ارقام چهار فصله: این ارقام بسیار قوی الرشد و خزنده بوده و از اواخر اردیبهشت تا اواخر تابستان و گاهی اوایل پاییز میوه می دهند. میوه ها ریز و به تعداد زیادتری در هر بوته تولید می شوند. ارقام چهار فصله مانند: استرا، هومی جنتو می باشد.
ازدیاد توت فرنگی: ازدیاد بطریق جنسی و غیر جنسی صورت می گیرد.
الف)ازدیاد جنسی: ازدیاد توت فرنگی بوسیله بذر مخصوص ارقامی است که طبیعتا تولید ساقه رونده نمی کنند و یا ارقامی که ساقه های رونده کمی دارند و همچنین جهت تولید ارقام جدید از روش ازدیاد بذری استفاده می شود.
ب) ازدیاد غیر جنسی: در ازدیاد غیر جنسی که تقسیم بوته خوانده می شود بوته هایی را که خوب رشد کرده و قوی هستند پس از خارج کردن از زمین به چند بوته کوچکتر که هر کدام دارای مقداری ریشه می باشند تقسیم کرده و سپس آنها را در محل اصلی نشاء می کنند. در این روش باید از بوته های سالم پایه های مادری استفاده گردد. روش ازدیاد از طریق ساقه های رونده بدین صورت می باشند که پس از ریشه دار شدن ساقه های رونده در تابستان از بوته مادری جدا و در محل سایه نشاء کرده و سپس در فصل پاییز بوته های انتخابی را به زمین اصلی انتقال می دهند.
شرایط خاک و شرایط محیطی رشد توت فرنگی:توت فرنگی گیاهی است که در خاکهای مختلف تقریبا سازگار است با این وجود خاکهای عمیق نرم با بافت شنی رسی را ترجیح می دهد. بهترین PH مناسب برای توت فرنگی 5/5 تا 5/6 می باشد. اگر میزان آهک خاک از حد مجاز بیشتر باشد عارضه کلروز یا زرد شدن برگها بروز خواهد کرد. از لحاظ آب و هوا در شرایط مرطوب و شرایط نسبتا گرم محصول دهی مناسب خواهد داشت. در شرایط گرم و مرطوب باید آب کافی در اختیار گیاه قرار گیرد و همچنین ارقام مقاوم به گرما انتخاب گردد. در ارتفاع 400 تا 800 متری از سطح دریا می تواند رشد مناسبی داشته باشد. نیمه مقاوم به سرما بدون پوشش کاه و کلش می تواند تا 5- درجه سانتی گراد را تحمل نماید ولی با پوشش ویژه تا -18 درجه سانتی گراد را متحمل است. از نظر نیاز سرمایی جزء گیاهان کم نیاز به سرما تقسیم بندی می شود بطوریکه در 200 تا 400 ساعت دمای کمتر از 7 درجه سانتی گراد نیاز سرمایی و ناچیز آن منتفی می گردد. سطحی بودن ریشه ها که معمولا تا عمق 15 تا 20 سانتی متری خاک توزیع می گردد گیاه را حساس به کم آبی می کند. جهت تولید محصول بهاره باید از ارقامی استفاده گردد که طالب روزهای کوتاه و نیاز دمایی پائین تری باشند تا گل انگیزی و محصول دهی آنها بخوبی انجام گیرد.
در ارقام 4 فصله روز کوتاهی یا روز بلندی و همچنین پائین بودن و بالا بودن درجه حرارت زیاد مطرح نیست و این گروه از توت فرنگیها معمولا در شرایط مختلف براحتی گل می دهند.
پیش رس کردنتوت فرنگی: توت فرنگی طبیعتا از میوه های نوبرانه و از اولین میوه های است که در بهار به بازار عرضه می شود. در حالت معمولی و در مناطق معتدل زمان برداشت میوه در اواخر اردیبهشت ماه تا اوایل تیر است ولی امروزه با فن آوری های خاصی می توان زمان رسیدن میوه را به جلو انداخت. به عبارت دیگر می توان با استفاده از وسائل و امکانات امروزی اقدام به پیش رس کردن و تولید توت فرنگی خارج از فصل نمود و عرضه توت فرنگی را مدت طولانی تری ادامه داد . البته هزینه های اضافی که برای پیش رس کردن ایجاد می شود به علت قیمت بیشتری که محصول نوبرانه دارد جبران خواهد شد.
پیش رس کردن توت فرنگی در گلخانه: مطمئن ترین وسیله برای پیش رس کردن استفاده از گلخانه است. مشکل استفاده از گلخانه در درجه اول هزینه سنگین احداث گلخانه و نیاز به تخصص و تجربه کافی برای کشت توت فرنگی در گلخانه است.
برای این منظور می توان نشاء توت فرنگی را ابتدا اواسط تیرماه تا اوایل شهریور در خزانه انتظار کشت کرد و 5-7 کیلوگرم در هر صدمتر مربع از کودهای کامل ازت - فسفر - پتاس به نسبت 17 - 12 - 12 به عنوان کود پایه به زمین خزانه دارد. پس از تولید ریشه های قوی در نشا بوته ها شروع به ایجاد ساقه های رونده می نمایند. با سرد شدن هوا بوته ها تحت تاثیر نور و درجه حرارت پائین قرار گرفته و گل در آنها تشکیل می شود. در آبان و آذر بوته ها را به گلخانه حمل کرده و در بستر کاشت به فاصله 30 تا 25 سانتی متر کشت می نمایند.
در گلخانه نیز مقدار 5-3 کیلوگرم کود کامل شیمیایی در 100 متر مربع به بستر داده می شود. درجه حرارت گلخانه را ابتدا روی 8 - 12 درجه سانتی گراد تنظیم کرده و با افزایش شدت نور درجه حرارت را نیز زیاد می کنند و به 15 - 20 درجه سانتی گراد می رسانند. البته می توان درجه حرارت را به 8 درجه سانتی گراد کاهش داد. بلافاصله پس از کاشت بایستی به اندازه کافی آبیاری نمود. در آبیاری توت فرنگی گلخانه ای باید دقت شود که زمین بطور یکنواخت مرطوب گردد. به منظور جلوگیری از خطر پوسیدگی میوه در اثر رطوبت زیاد باید گلخانه را به موقع تهویه کرد و بوسیله حرارت خشک رطوبت زیادی را کاهش داد. برای انجام عمل گرده افشانی و تلقیح بهتر گلهای توت فرنگی در گلخانه می توان برای هر 1000 متر مربع سطح زیر کشت یک کندوی زنبور عسل در گلخانه قرار داد.

منبع: سیروس بیدریغ، عضو هیئت علمی دانشگاه آزاد اسلامی واحد لاهیجان
 

ورمي كمپوست يا طلاي سياه


با رشد روزافزون جمعيت، افزايش سطح رفاه و تنوع كمي و كيفي در مصرف مواد غذايي، توسعه صنايع تبديلي و رشد پديده شهرنشيني، دفع زباله و مواد زايد آلي به يك مشكل به ويژه در شهرهاي بزرگ تبديل شده است. امروزه فرآوري مواد زايد آلي به سه روش سوزاندن، دفن در محل هاي خاص و بازيافت يا استفاده مجدد انجام مي پذيرد. روش بازيافت علاوه بر اينكه در حفظ محيط زيست و كاهش آلودگي موثر است مي تواند مواد زايد را به عنوان مواد خام، مجددا در چرخه مصرف قرار دهد و از تخريب بيشتر محيط زيست پيشگيري كند. از بين انواع محصولات بازيافتي مي توان به ورمي كمپوست (vermicompost) يا كمپوست كرمي كه در كشورهاي مختلف جهان با استقبال گسترده اي روبه رو شده است، اشاره كرد.
    ورمي كمپوست چيست؟
    ورمي كمپوست، عبارت است از كود آلي بيولوژيك كه دراثر عبور مداوم و آرام مواد آلي در حال پوسيدگي از دستگاه گوارش گونه هايي از كرم هاي خاكي و دفع اين مواد از بدن كرم، حاصل مي شود. اين مواد هنگام عبور از بدن كرم آغشته به مخاط دستگاه گوارش (موكوس)، ويتامين ها و آنزيم ها شده كه در نهايت به عنوان يك كود آلي غني شده و بسيار مفيد براي ساختمان و بهبود عناصر غذايي خاك، توليد و مورد مصرف واقع مي گردد. بنابراين، ورمي كمپوست عبارت است از فضولات كرم به همراه درصدي از مواد آلي و غذايي بستر و لاشه كرم ها.
    برتري ورمي كمپوست به كمپوست معمولي
    ورمي كمپوست ماده اي شبيه به پيت (peat) است كه به خوبي تغيير فرم يافته و ساختار، تخلخل، تهويه، زه كشي و ظرفيت نگهداري رطوبت آن در حد آلي مي باشد. توليد ورمي كمپوست تعداد ريز موجودات بيماري زاي گياهي (pathogenic microganisms) را به شدت كاهش داده و بنابراين از اين نظر برتري نسبي به كمپوست معمولي دارد. توليد كمپوست به عنوان يك فرآيند هوازي منجر به معدني شدن (mineralization) نيتروژن مي شود كه در مورد توليد ورمي كمپوست، استفاده از كرم هاي خاكي باعث تسريع اين روند مي گردد. فرآيند هوموسي شدن (Humification) كه در مرحله رسيدگي (Maturation stage) كمپوست سازي اتفاق مي افتد، در طول فرآيند توليد ورمي كمپوست، بزرگتر و سريع تر اتفاق مي افتد. كود توليدي در اين روش به علت بالا بودن نسبت كربن به ازت (C/N15) فاقد بوي نامطبوع و فعاليت حشرات مزاحم مي باشد.
    2700 گونه كرم خاكي، عامل تهيه كمپوست
    به طور كلي در حدود 2700 گونه مختلف از كرم هاي خاكي وجود دارند كه بسته به موضوع كار و هدف، گونه انتخابي متفاوت خواهد بود.
    اين اهداف مي تواند شامل موارد ذيل باشد:
    1 ـ افزايش حاصلخيزي خاك و بهبود ساختمان و مديريت خاك
    2 ـ افزايش محصول
    3 ـ توليد مكمل غذايي جهت خوراك دام و آبزيان
    4 ـ توليد مواد آرايشي
    مناسب ترين گونه كرم خاكي براي توليد ورمي كمپوست
    به طور مثال گونه Lampite mauritti به منظور مديريت و بهبود ساختمان خاك مورد استفاده قرار مي گيرد. ولي مناسب ترين گونه براي توليد ورمي كمپوست، گونه Eisenia foetida بوده كه به رنگ قهوه اي مايل به قرمز و كوچكتر از كرم هاي خاكي معمولي مي باشد. كرم ها جزو جانوران هرمافروديت مي باشند، يعني هر كرم اندام هاي نر و مادگي را توامان دارد، ولي نهايتا كرم با اتصال به جفت ديگر از طريق دو كليتلوم (clitellum) و تبادل اسپرم عمل جفت گيري را انجام مي دهد. سپس هر كرم يك كيسه تخم ريزي در كليتلوم خود تشكيل مي دهد. (كليتلوم قسمتي برجسته در تنه كرم است و در بند هاي نزديك سر يك كرم بالغ قرار دارد). كيسه هاي تخم ريزي يا همان كوكون ها به رنگ زرد كهربايي بوده و در داخل آن حدود 7-3 نوزاد لارو وجود دارد.
    بنابراين افزايش تعداد كرم ها در هر نسل به صورت تصاعد نسبتا هندسي، خواهد بود. وزن هر كرم بالغ بين 5/0 تا 1 گرم بوده و در هر كيلوگرم حدود 1000 تا 2000 نخ كرم وجود دارد. فاصله بين دو نسل (از تخم تا تخم) در شرايط نرمال حدود 3 ماه بوده و عمر كرم ها بين يك تا دو سال متغير است.
    كاديلاك كرم ها
    گونه ايزينيا فتيوا كه در آن كرم كود و كاديلاك كرم ها نيز گفته مي شود، از بستري كه شامل مواد نيمه پوسيده مانند كود گاوي، كود اسبي (كودها بايد خشك باشند)، كاه و كلش غلات و برخي زايدات و بقاياي گياهي مي باشد، تغذيه مي كند. در داخل اين بستر اصلي مي توان مواد تازه اي چون زايدات سبزيجات و ميوه جات، مواد آلي و قابل تجزيه زباله هاي خانگي، پسماندهاي كارخانجات غذايي و حتي لجن و فاضلاب (به جز فاضلاب صنعتي)، اضافه نمود. رطوبت مطلوب بستر، هوادهي، تغذيه و جلوگيري از سفت شدن بستر و نگهداري PH در حد 8-7 از نكات كليدي در توليد ورمي كمپوست مي باشد.
    كود مرغي براي كرم ها سمي است
     به طور كلي بايد عنوان نمود كه بقاياي آلي غني از نيتروژن به جز كود مرغي كه براي كرم ها سمي است، براي بستر لازم و ضروري است. اين كرم ها در خارج از سفره غذايي حركت نمي كنند و به همين خاطر جمعيت اين كرم ها بسته به دسترسي آنها به مواد غذايي رشد كرده و تثبيت مي شود. اين كرم ها از نور آفتاب و بارندگي گريزان بوده، بايد آنها را از اين دو عامل محافظت نمود.
    روش هاي توليد كمپوست
    
    روش هاي مختلفي براي توليد ورمي كمپوست وجود دارد كه ساده ترين راه آن، روش پشته اي مي باشد كه براي انجام آن مي بايست:
    1 ـ زميني مسطح، بدون سنگ و كلوخ وخرده شيشه انتخاب و سطح آن را مرطوب و سپس كاملا كوبيد تا سفت شود. علت اين امر جلوگيري از ايجاد هيبريد كرم هاي مورد استفاده با كرم هاي خاكي معمولي و زايل شدن آنها مي باشد.
    2 ـ ايجاد سايبان براي محافظت كرم ها در برابر بارندگي و نور آفتاب
    3 ـ ايجاد پشته اي از كود گاوي نيمه پوسيده به شكل گنبدي به عرض 70 و ارتفاع 50 سانتي متر و طول دلخواه و آبياري فراوان آن به منظور خروج شيرابه كود
    4 ـ ايجاد شيار در طول خط الراس پشته به عمل 15 سانتي متر و ريختن كرم ها به داخل آن و سپس برگرداندن كود روي كرم ها
    5 ـ آبپاشي پشته به صورت روزانه به منظور حفظ رطوبت آن
    6 ـ جداسازي كرم ها از پشته پس از توليد ورمي كمپوست با استفاده از غربال
    كرم ها و كاربرد آن
    همان طور كه در اين مقاله آمده است كاربرد اين كرم ها شامل:
     - مديريت كود در مزارع پرورش گاو، اسب و خرگوش و پسماند كارخانجات توليد لبنيات
    - كاهش زباله هاي مدارس، بيمارستان ها و موسسات
    - تبديل زباله هاي غذايي و جامدات آلي به ورمي كمپوست در مقياس بزرگ
    - استفاده از ورمي كمپوست در بهبود و اصلاح خاك مزراع و گلخانه ها و به تبع آن افزايش كيفيت و كميت محصولات
    - توليد پروتئين كرم به عنوان جيره غذايي آبزيان و طيور با استفاده از خشك كردن و پودر كردن لاشه بدن كرم هاي مسن مي باشد. همچنين استفاده از ورمي كمپوست در تهيه چاي كمپوست توليد مثل كرم ها و به تبع آن افزايش جمعيت كرم ها و فروختن آنها به واحدهاي متقاضي را نيز مي توان افزود.
    توجيه اقتصادي اين طرح
     قيمت هر كيلوگرم كود ورمي كمپوست بسته بندي شده در حدود 400 تومان و قيمت يك كيلوگرم كرم زنده حدود 20 تا 30 هزار تومان مي باشد. در توليد مكانيزه، قيمت تمام شده هر كيلوگرم بين 150 تا 200 تومان بوده و در كشاورزي ارگانيك و كشت هاي گلخانه اي، پاك ترين و مناسب ترين بستر مي باشد كه، سبب بازدهي بيشتر محصولات كشاورزي خواهد گرديد.
    اميد است در كشور ما نيز همچون كشورهاي توسعه يافته به جاي كودهاي شيميايي كه متاسفانه چندين دهه است استفاده از آن در مزارع كشاورزي به طور فزآينده اي رو به گسترش بوده و داراي خطرات زيست محيطي بالقوه و خطرناكي مي باشند، به تدريج از اين كودهاي ارگانيك و طبيعي استفاده شود.
    
     □